آتلیه عکاسی

آتلیه عکاسی (استودیوی عکاسی و یا استودیوی عکس) یک فضای کاری برای عکاسی، ویرایش، چاپ و کپی عکس است. گاهی اوقات ممکن است آموزش عکاسی و نمایش عکس های تمام شده نیز در یک آتلیه عکاسی صورت گیرد. آتلیه عکاسی اغلب متشکل از اتاق یک تاریک، فضای انبار مانند جهت بایگانی عکس ها، یک کارگاه هنری برای عکاسی، یک اتاق نمایش و فضایی برای کارهای جانبی است. به هنگام شکل گیری پایه های های اولیه عکاسی در قرن ۱۹، آتلیه عکاسی غالباً متعلق به یک یا چند عکاس بود. علاوه بر این در آتلیه عکاسی گَهگاه عکس هایی نیز توسط دستیاران و هنرجویان تولید و به فروش می رسید.

از سال های اولیه قرن بیستم، با افزایش عملکردهای تجاری آتلیه عکاسی، این مراکز با عنوان آژانس های عکاسی (photographic agency) موسوم شده و اصطلاح “آتلیه عکاسی” به طور ویژه در رابطه با فضای کاری عکاس ها مورد استفاده قرار گرفت. در اینجا قصد داریم از میان عوامل موثر در توسعه ی آتلیه عکاسی، به نقش دو موضوع اصلی:

• تامین نور در آتلیه عکاسی
• جایگاه فنون عکاسی در توسعه آتلیه عکاسی

بپردازیم. دلیل انتخاب این دو موضوع برای بررسی عوامل موثر در توسعه ی آتلیه عکاسی، میزان اثر گذاری موضوعات پیش گفته نسبت به سایر مواردی است که اغلب به عنوان دلایل موثر در توسعه ی آتلیه عکاسی عنوان می شود. علی رغم انتشار مطالب متعدد در رابطه با عوامل دیگر، در این نوشته به سایر موارد پرداخته نشده و صرفا به منظور حفظ تمرکز بر دو موضوع اخیر تاکید شده است.

آتلیه عکاسی

تامین نور در آتلیه عکاسی

ابداع اولین آتلیه ها و عکاسی با دوربین مربوط به قرن نوزدهم است که در این رابطه می توان از موضوع کنترل و تامین نور به عنوان یکی از موثر ترین عوامل در شکل گیری آتلیه عکاسی اشاره نمود. در اولین آتلیه های عکاسی فنون نورپردازی هنرمندان نقاش برای خلق پرتره های عکاسی مورد استفاده قرار می گرفت. در آن دوران هیچ منبع نوری نمی توانست عملکردی بهتر از تابش نور آفتاب از پنجره به داخل آتلیه، برای نقاشان ایفا نماید. ولی عکاس ها با شرایط متفاوت تری مواجه بوده و نیازمند منبع نوری در غیر از ساعات تابش خورشید و در فضاهای بسته نیز بودند.

لوت ایبتسون در سال ۱۸۳۹ اولین کسی بود که برای عکاسی از اشیا بسیار کوچک از نوعی لامپ به نام روشنایی کلسیم که به روشنایی دروموند و روشنایی آهکی نیز معروف است، استفاده نمود. روشنایی قابل توجه این لامپ ها زمانی به وجود می آید که شعله ی اُکسی-هیدروژن به سمت یک استوانه از جنس اکسیدکلسیم یا آهک سریعا هدایت شود. اما این نوع نور پردازی مستلزم امکانات و تجهیزات ویژه ای بود که در خارج از آتلیه عکاسی استفاده از آنها همراه با مشکلات بود. بر همین اساس استقرار تجهیزات نور پردازی در محل خاص جهت تولید نور مورد نیازی عکاسی در آن زمان از جمله ملزومات جدایی ناپذیر تولید عکس به شمار می آمد.

تجهیز آتلیه

تجهیز آتلیه عکاسی رفته رفته منجر به اولین استفاده تجاری از عکاسی در تولید پُرتره شده و رواج آن در دهه ی ۴۰ میلادی موجب جایگزینی عکس به جای نقاشی شد. با مجهزتر شدن آتلیه عکاسی روند عکاسی نسبت به نقاشی بسیار کوتاه تر و ساده تر شده و سوژه ها (اشخاص) از تبدیل شدن به مجسمه در برابر نقاشان، و نقاشان از ساعت ها قلم زنی که موجب رنج هر دو شخص می شد، رهایی یافتند. با این وجود همچنان فرآیند تولید عکس نیاز مند فضایی به مانند آتلیه نقاشان بود تا در آن فرآیند عکاسی صورت پذیرد.

عکاسی

پودر فلش

در قرن نوزدهم عکاس ها هنگام راه اندازی یک آتلیه عکاسی در مقابل با موانع مختلف دست به آزمودن روش های بسیاری می زدند؛ با این حال همچنان تامین روشنایی کارآمد برای عکاسی تا مدت ها به عنوان یک مسئله ی لاینحل باقی مانده بود. پودر فلش ابزار دیگری برای تامین روشنایی مصنوعی بود که امکان تولید عکسدر نور مصنوعی را میسر می ساخت.

نیاز به احتراق پودر فلش، فرآیندی کاملا خطرناک بود که می‌توانست آسیب های جدی به عکاس و اطرافیان وارد نماید. نگهداری این تجهیزات نورپردازی اولیه خطرناک نیز نیازمند فضایی بود که لزوم توسعه ی آتلیه عکاسی را گوش زد می نمود. اما رفته رفته این صنعت با سرعت بیشتری توسعه یافته و با پیشرفت هایی در زمینه تولید لوازم نورپردازی و سایر فنون و تجهیزات، دستور العمل های پیچیده ی تولید عکس در آتلیه عکاسی جای خود را به روش های بسیار ساده تر دادند.

فلاش

اولین آتلیه عکاسی با استفاده از فلاش ها از سال ۱۸۴۰ شروع به کار کرده و در سال ۱۸۶۴ موفقیت بزرگ فناوری یعنی سیم منیزیم، موجب ابداع منبع نور جدید مصنوعی برای عکاسیشد. با این وجود به دلیل عدم صرفه ی اقتصادی و خطرناک بودن، منبع نوری متشکل از سیم منیزیم مقبولیت زیادی در میان مصرف کنندگان نداشت. این فلاش ها عموما به “چراغ های گرم” (hot lights) شناخته می شدند و به مانند پودر فلش قابلیت انفجار داشتند. علی رغم خطر های آنها، تا سال ۱۸۶۰ این نوع منابع نوری در آتلیه عکاسی رایج بودند.

همزمان با استفاده از”چراغ های تنگستن” یا “چراغ های گرم”، در حدود دهه ۷۰ در آتلیه عکاسی کوچکتر از فلش ها یا استروب ها نیز استفاده می شد؛ ولی همچنان تجهیزات نورپردازی و عکاسی به دلیل حساسیت ها نیازمند فضایی برای نگهداری و انجام امور بودند.

• جایگاه فنون عکاسی در توسعه آتلیه عکاسی

در قرن نوزدهم فرآیند پیچیده ی تولید عکس از نیازمندی های بی شماری برخوردار بود که بر ضرورت وجود فضایی تخصصی با نام آتلیه عکاسی برای انجام امورات پافشاری می نمود. از جمله این فرآینده های پیچیده می توان به روش های تولید عکس از قبیل: داگروتیپ و کالوتایپ اشاره نمود که در این میان روش کالوتایپ با توجه به نحوه ی اجرا و تاثیر آن در فرآیند عکاسی دوره های بعدی اهمیت بسزایی دارد.

نقش عکاسی کالوتایپ در توسعه ی آتلیه عکاسی

پس از معرفی روش عکاسی کالوتایپ در دهه ۱۸۴۰ توسط ویلیام هنری فاکس تالبوت، تولید نگاتیو به عکاس ها امکان چاپ متعدد نسخه های مورد نیاز مشتری را داد. در روش کالوتایپ، کاغذ های حساس ‌شده به نیترات نقره به همراه ترکیبی از سدیم کلرید و اسید گالیک مورد استفاده قرار می گرفت. طی فرآیند این روش عکاسی، تصویری بر روی کاغذ حساس پس از نوردهی به مدت ۲ دقیقه، با استفاده از پتاسیم یدید و سدیم سولفات به صورت منفی ثبت می شد.

سپس با استفاده از این تصویر منفی (نگاتیو) نسخه‌های فراوانی تهیه می شد. این موضوع یکی دیگر از عواملی بود که پایه و اساس نیاز به آتلیه عکاسی را مطرح می نمود؛ چرا که فرآیند حساس و تخصصی تولید عکس ها به این شیوه عملا نیازمند فضایی شبیه به یک آزمایشگاه را می طلبید.

آتلیه عکاسی

آتلیه عکاسی در عصر دیجیتال

اگر چه امروزه با پیشرفت فن آوری نیازهای عکاسان نسبت به قرن ۱۹ تغییر یافته – و به تجهیزات نورپردازی و عکاسی به مانند لوازمی که در آتلیه عکاسی قرن ۱۹ وجود داشت- نیازی وجود ندارد، با این وجود همچنان فرآیند تولید عکس و تجهیزات عکاسی از حساسیت های ویژه ای برخوردار است. امروزه راه اندازی آتلیه عکاسی نسبت به قرن ۱۹ تغییرات بنیادی یافته است، ولی با این وجود همچنان تولید عکس نیاز مند فضایی برای تجهیزات تخصصی و انجام امورات مربوط به آن است.

در عصر دیجیتال عکاسان نیاز به فضایی برای کنترل نور، فضایی به عنوان انبار مانند جهت بایگانی، یک کارگاه هنری برای عکاسی، یک اتاق نمایش و فضایی برای کارهای جانبی دارند. به عبارت دیگر شاید بتوان گفت که آتلیه عکاسی از ابتدا تا امروز یک نیازمندی همیشگی برای عکاسان باقی مانده است.